م.ڕۆمان خەلیل
دیــدار: تایبەت
رۆمان خەلیل ماموستایێ بسپۆر د بوارێ یاسایا دەستووریدا، خوەدیێ پەرتووکا (یاسا نەئارمانجە) کۆ ئێکەم پەرتووکە د بوارێ یاسایێ دا ب دیالێکتا بەھدینی بھێت نڤیساندن، و نھا کەڤتیە بەر دەستێ خوێندەڤانان. دا زێدەتر نڤیسەرێ پەرتووکێ و بەرھەمێ وی بنیاسین د ڤێ دیدارا تایبەت دا بەرسڤا چەند پسیارێن مالپەرێ خەدەنگ ددەت.
خەدەنگ: ئەم نڤیسەری بنیاسین؟
ـــ ناڤ : رۆمان خەليل رسول
ژ دایکبوون: 18/2/1992
دبلۆما بلند ب ياسا گشتى و ماستهر ب ياسا دهستوورى، و نھا سهرۆكێ بهشێ كارگێرى ياسا ل پهيمانگهها رواندز لقێ زاخۆ یە.
خەدەنگ: مەرەما نڤیسەری ژ پەرتووکێ چییە، بۆچی ناڤێ (یاسا نە ئارمانجە) ھەلبژارتیە؟
ـــ پهرتووكا ياسا نه ئارمانجه بۆ كهسێ تايبهتمهند ب ياسايێ و كهسێن گشتى ژى هاتیيه نڤێسين، ياسا نه ئارمانجه بۆ دوو لايانان ڤه 1- نا بت دهق و بهندێن ياسايى ب پيرۆزيهكا رهها بهێن ديتن كو ژ چارچووڤێ شرۆڤهكرنێ و رهخنهيێ بهێن دهرئێخستن، ئانكو ههر ياسايهكا دهێت سهپاندن ل سهر مه ئهم دشێن شرۆڤه و رهخنه بكن بۆ پتر گونجاندن و پێش ئێخستنا ياسايێ.
2- ياسا ب خوه نه ئارمانجه بهلكو ئالاڤه بۆ ئارمانجێن فهلسهفا دهولهتێ، لهورا دڤێت خهلك و دهستههلاتدار هوشياربن د كارئينانا ڤى ئالاڤى.
خەدەنگ: ناڤەرۆکا پەرتووکێ بەحس ل چ دکەت؟
ـــ پهرتووك ب خوه دابهشى (14) بهشان هاتيهكرن و ههر بهشهك بابهتهك تايبهت بخوهڤه گرتیيه، بهلێ ل دوماهيێ ههمى ل بن ئێك سهـ كومڤه دبن ئهو ژى كو ياسا نه ئارمانجه بهلكو ئالاڤه بۆ ئارمانجان، تێگههێ ياسايێ ب گشتى و فهلسهفا دادپهروهيێ و ياسايى دهستوور د ناڤبهرا تيۆرى و ژيوارى ديسان ماف و ههروهسان دهولهتا ياسايى، و چاڤدێريا پهلهمانى ل سهر كارێن حكومهتێ و دادگهها دهستوور و دادگهها كارگێرى شورهش و ياسا ئهڤ ههموو مژار و بابهتێن پهرتووكێ نه.
خەدەنگ: وەکە دیار ئەڤە ئێکەم پەرتووکا بەھدینیە دەربارەی یاسایێ ھاتبت نڤێساندن، ئەڤە چەند گرنگە بۆ جڤاکی و کومەلگەھێ ب گشتی؟
ـــ بێ گومان ياسا زانستهكێ گهلهك گرنگه بۆ جڤاكى ژ بهركو ياسا ههموو لايهنێن ژيانا مروڤى د ژيانێ دا رێك دئێخت بۆ بهردهوام بوون و گهشهكرنا جڤاكى لهوران ههبوونا پهرتوكهكا ياسايى ب زمانێ كوردى باهدينى ئێكهم پێنگاڤه كو خهلك بهشدارى ئهڤى زانستى بكت بۆ پتر هايدارى ماف و ئازاديێن خوە ببت، بشێن بزانت كا ب چ رهنگ و شێواز دشێت بهرهڤانيێ ژ مافێن خوه بكت.
خەدەنگ: دەستپێکا ھزرا نڤێسینا ڤێ پەرتووکێ ل سەر ڤی بوارێ گرنگ ژ کیڤە ھات؟ و کەنگی ب دوماھیك ھاتیە و کەڤتیە بەردەستێ خوێندەڤانی؟
ـــ جريسكا ڤێ نڤێسينێ ساڵا 2019 ل دهڤ مه پهيدابيه ل دهمێ من پهرتووكا (The rule of law ) يا دادوهرێ برێتانى (Tom Bingham) خواندى، ژبهركو پهرتووكا ياسا نه ئارمانجه نه بتنێ پهرتووكهكا ياسايى يه بهلكو فكرى و فهلسهفه و سياسى ژى یە، و ئهڤ پهرتووكه ل دوماهيكا 2020 ژ نڤێسينى ب دوماھیك ھاتیە بهلێ ژ بهر چهند ئهگهرهكان ل مهها 9 يا ساڵا 2021 ژ چاپێ ڤهگرهيايه و كهڤتيه بهر دهستێ خوێندهڤانێ هێژا.
خەدەنگ: گەلەک جاران خوێندەڤانێن دەڤەرا بەھدینان گلەیا وێ یەکێ دکەن کۆ د بوارێن جودا جودا دا ل چاڤ دیالێکتێن دی ب کێمی پەرتووک ب دیالێکتا بەھدینی دھێنە نڤێسین، تۆ ڤێ یەکێ بۆ چ ڤەدگەرینی؟
ـــ بێ گومان گلهيا خوێندهڤانان د جهێ خوه دايه، ئهز ب خوه ژى وێ گلهيێ دكم بۆ نموونه پهرتووكێن كوردى د بوارێن زانستى دا تهندورستى، بايلۆجى و كيمیايى ئهز د شێن بێژم ههر نينن، ديسان بوارێ زانستێ ئابوورى و كارگێرى و جوگرافى و گهلهك بوار ههنه پهرتووكێن بههدينى ل سهر وان بواران د پهرتووكخانهيا كوردى دا نين، تا ئاستهكێ باش ل ڤێ دوماهيێ بزاڤا وهرگێرانێ باش بوويه و ههر ديسان پهرتووكێن ئهدهبى د زۆرن د پهرتووكخانهيان ڤه.
خەدەنگ: دیتنا تە بۆ نڤێسینا بەرھەمێن کوردی د نۆکەدا ب گشتی؟ و داخوازیا تە بۆ نڤیسەرا؟
ـــ بهرههمێن كوردى د ئاستهكێ باش دا نه، بهلێ دخوازم نڤێسهر بهندێن خوه يێن هزرى بقهتينن، رهخنهيا ئاڤاكهر د بهرههمێن خوه دا خورتر و تيژتر لێ بكن د چ بوار دا بت، چونكى ب ديتنا من جڤاكێ مه د نۆكه دا و د پرانيا پياڤان دا پێدڤيیه بهێت شرۆڤهكرن و رهخنهكرن.
خەدەنگ: ژبلی ڤی بەرھەمی نڤیسەر ڕۆمان خەلیل پێشتر چ بەرھەمەکێ دن ھەبوویە؟
ـــ ياسا نه ئارمانجه بهرههمێ من يێ سيێ يه، پێشتر ئانكو دشێن بێژن ئێكهم بهرههمێ من ل مسرێ هاتيه چاپكرن ب ناڤێ (بسپوريا دادگهها دهستورى ب لادانا ياسايى) ب زمانێ عهرهبى هاتيه بهڵاڤكرن، و بهرههمێ دوويێ ل عێراقێ هاتیه چاپ و بهلاڤكرن ب بناڤێ (چاڤدێريا دادگهها دهستورى ل سهر دهستوريا ياسايان)، ئهڤ ههر دوو بهرههمه ل دور ڕۆلێ دادگهها دهستوورى دزڤرن و داكۆكى كرنه ل سهر خورتكرتا بسپۆريا چاڤدێريا دهستووريا ياسايان، و د پلان دايه بهرههمهكێ دى ب زمانێ كوردى بەهدينى بنڤيسين.
خەدەنگ: پەیاما تە بۆ خوێندەڤانێن پەرتووکان؟
ـــ پهياما من بۆ خوێندهڤانان ئهوه كو پهرتووكان د ههموو بواراندا بخوينن، و چونكى ژيان ههمه رهنگه و گهلهك پياڤان ب خوهڤه دگرت، لهوران ههتا كو مرۆڤ بشێن ژيانێ ب هاژۆت دڤێت د وان بواران دا زانا بت و زانا بوون ب ئاسانى ناهێت، ب تايبهتى بابهتهكێ ياسايى كو گرێدايى ماف و ئازادى و ديسان ژيان و پاشهڕۆژا مه بت ئهڤجا ب چ رهنگ ئهز وهك خوێندهڤانهك پهرتووكا ياسايى نه خوينم؟
و ل دوماھیێ زۆر سوپاس بۆ مالپهرێ خهدهنگ يێ رەوشهنبيرى، و داخوازا سهركهڤتنێ و بهردهواميێ بۆ دخوازين.