خواندن و شڕۆڤەکرن بۆ سێ پشکێن پەڕتۆکا (ئەدەب چیە) یا نڤیسکار
نڤیسین: بژار هادی
و فەیلەسۆفێ فرەنسی “ژان پۆل سارتەر
دەربارەی هەرسێ پڕسیارێن جەوهەری:
نڤیسین چیە؟
ئەم بۆچی دنڤیسن؟
ئەم بۆ کێ دنڤیسن؟
٣- ئەم بۆ کێ دنڤیسن؟ئەرێ تۆ د نڤیسی ل بەرامبەر ڕازەمەندی و شکۆمەندیا لایەنەکێ ژ پێخەمەت بەرژەوەندیەکا تایبەت، هەر وەک چاوان شاعێران دکەڤن دا پەسن و ستایشا کەسان و دەسهەلاتان دکر ل بەرامبەر کۆژمەکێ پارەی، ئەرێ تو د نڤیسی ژ ترسێن دەستدانا مووچەی؟
یانژی د نڤیسی داکۆ ڕێژەیەکێ ژ دانەیێن پەڕتۆکێن خوە بدەست خوەڤە بینی؟
د ڕاستی دا بەرهەمێ (هزر/ڕۆشەنگەری) دبیت هیچ قازانجەک بۆ نڤیسکارێ ڕاستەقینە نەبیت، بەروڤاژی زێدە جاران دبیتە زیان و ڕەنگە توشی ئەشکەنجە و گرتن و سکاڵایان ب بیت، ژ بەرکۆ هزرا ب کۆم ڕێککەفتینە لسەر هندەک پڕەنسیپ و بنەمایێن ڤەبڕ و ڕەها بێی کۆ ڕاڤە و داڤەکرنێ بدەنە ئەوان تێگەهان. بەلێ نڤیسکار ل دەمێ خودان ئارمانج بیت ب ئەرکەکێ ئەخلاقی دزانیت کۆ لسەر بابەتان ب ڕاوەستیت ژ پێخەمەت ئەخلاقێ گشتی.
نڤیسکار پێدڤیە وێنەیێ کۆمەلگەهێ پێشکێشی کۆمەلگەهێ بکەت، و ب ئەرک ب بینیت ڕاگەهاندنێ بۆ بکەت یان بەرپڕسیاریێ وەرگرن یان ژی گۆڕانکاریێ ئەنجام بدەن.
گۆمان تێدا نینە کۆ نڤیسەر بۆ خۆێنەری د نڤیسیت، و ب مەبەست کار لسەر هزر و هەستا گشتی دکەت ل بەرامبەر بوهایێن نەمر، د ڕاستی دا ئەڤە هەلدێرەکا مەترسیدارە، ژ بەرکۆ بۆهایێن نەمر ڕێگرن ل هەمبەر ئازادیێ و سنۆرێ ئەقلی دەست نیشان دکەن، ب درێژاهیا قوناخێن ژیانا مرۆڤان چین و ڕەگەز و نەتەوە ڕێگرن و ب بەردەوامی ئازادیا تاکی تێک د دەن، لەورا نڤیسکار دەست ب میتۆدەکێ ڤە دگریت کۆ ئازادیا نەمر ل جهێ بۆهایێن نەمر پێشکێشی خواندەڤانی بکەت، لایەکێ دی یێ بابەتی ئازرێنەرێ پڕسێن نەمر و زیندیە کۆ گرێدای نە ب ژیانا تاکی(پڕسیارێن زیندی) کۆ پەیوەندیەکا ڕاستەوخۆ ب وی سەردەمێ نڤیسکار و خۆێنەر تێدا دژین هەیە، ئەڤە ب خوە بەڵگەیە لسەر نەمری و مەبەستا نڤیسکاری ل بەرامبەر وەرگری.
ئازادیا خوێنەری گراێدایە ب ئازادیا نڤیسکاری ڤە، واتە ل دەمێ دەست نیشانکرنا خۆێنەری ڤڕێکەر ژ بەرهەمی دهێتە دابڕان و دبیتە ملکێ وەرگری، ژ بەرکۆ هێڤێنێ کار و هزرا د نڤیسینێ دا د گەریت پشکا مەزنە د سنۆرێن خواندەڤانی دا کۆ نڤیسکار ل دوور دزڤریت، ب بەرێخوادان و ب هویرکاری زانیاریان لسەر جیهان و ئەو کێشە و پرسەیێن دەوروبەرێن تاکی دزڤرن دەتە دیارکرن، هەلبەت کارێ هزر/هەست د قوناخێن بوریدا ب سەدان سالان ڤەکێشاینە، و کارێ ڕۆژەکێ و دوویا نینە بەلکۆ لگەل ژیان و تێدا ژیانە. ژینگەھ و دەوروبەر بۆ نڤیسکاری پالدەر و ئازرێنەرن، بەلێ بۆ خوێنەری چاڤەرێکرنە و دڤێت بهێنە پرکرن، هەر ئەڤ چەندەیا کۆ ئازادیا نڤیسەری ب خوە د ئێخیتە ل ژێر پڕسیارێ!
بەلێ چەند بەختەوەرن ئەوێن ژ بەر ئارمانجەکێ دژین، لسەر هەمان ئارمانج دمرن.
ئەرێ گرێدانا نڤیسکاری ب چینەکا دیارکریڤە بو نموونە چێدڤیت کەسێن دیندار بۆ دیندارا بنڤیسن، یان ڕەوشەنبیر بۆ ڕەوشەنبیران….هتد، یان ژی تۆ دێ نڤیسی کۆ هەمی تاک ژێ سودمەند بن، ب واتایەکا دی کۆ هەمی چین و توێژ خوە د ناڤدا ب بینن، ژ بەرکۆ خواندن ئێک ژ مافێن ڕەوایێن هەر کەسەکێ یە ل سەر ئەڤی ئەردی.
ئەز دێ ل ڤێرێ هندەک پڕسیارێن دی ئازرینم، ل سالا (٢٠٢١)دا، ل ئەڤان بارودۆخێن سەخت دا نڤیسین و نڤیسکاری چەند کاریگەری لسەر شەنگستێ ژیانا کۆمەلایەتی و جڤاکیا خەلکێ هەبوویە؟
هەلویستێ نڤیسکاری چ بوویە؟
و دگەل دەنگێ جەماوەری پێکڤە داخازا چ دکەن؟
ئەرێ پێدڤیە چ بهێتە نڤیسین؟