نڤیسین: قهرمان عبدالله حمید
بێژه خودان مافێن تایبهت ، نهبێژه خودان پێدڤیێن تایبهت
ل (2013) ئهز قوتابیێ ماستهرێ بووم ل بریتانیا، دهمێ كۆ پروفیسور (جوناسان گلازارد) ب ژۆر كهڤتى و دناڤ تهوهرهكێ وانهیێدا گوتى (بێژه خودان مافێن تایبهت، نهك خودان پێدڤیێن تایبهت) ئێدى ئهڤ ئاخڤتنه وهكو ئیكویێ سهدان جاران د سهرێ مندا دهنگڤهدا و تا نوكه زهنگلهكه گوهێ من دكهته دیوانخانا خۆ. لهورا پیدڤیه ئهم فهلسهفا خۆ و تەماشهكرنا خۆ ژ بو تێگههێ پهككهفتى ب؟گهورین و ب چاڤهكێ ڕهش تهماشهى ڤان دیاریێن ئهسمانى نهكهین، بهلكو وهك دهروازه و ئالاڤهك تهماشه بكهین كو پتر گرنگیێ بدهینه ژیانا مرۆڤى وهك مرۆڤ. د ڕاستیدا ههتا د جڤاكێن پێشكهڤتیدا كهسانێن ساده ههنه ب چاڤهكێ كێم تهماشهى ئهڤێ چهندێ دكهن. د جڤاكێ مهدا ئهڤ دیارده زۆرا بهربهڵاڤه تا وى ڕادهى خودان مافێ تایبهت زۆر جاران ههست ب؟كێماسیێ دكهت ئهم زۆر زورداریێ لێ دكهین و نهخاسمه دناڤ جڤاك و دام و دهزگههێن میریدا تووشى گهلهك دهردهسهرییا دبن. پێدڤیە ئهم پتر گرنگیێ بدهینه مرۆڤان و ل پهى هێز و شیان و مرۆڤبوونا وى ڕهفتارێ بكهین، چونكی د ڕاستى پرانیا خهلكێ مه پهیكهفتیێن هزرى و دهروونینه ، نهك لهشى دهمێ كۆ ئهو ب چاڤهكێ كێم تهماشهى خودان مافێن تایبهت دكهن و سهرهدهرییهكا كێم دگهل دكهن.
د ڤێره دا دهمێ ئهم د بێژین بێژه خودان مافێن تایبهت، ئانكو پیدڤیه پتر خزمهت بۆ بهێته كرن، نهبێژه خودان پێدڤیێن تایبهت ئانكو ژ هێز و شیان و حهز و ئارهزوو و مرۆڤبوونا وان كێم نهكهن، پێدڤیه گرنگى پێ بهێتهدان مهبهست ئهوه وهكو وهلاتێن لایهنێ دام و دهزگههێن وان یێن كۆمهلایهتى گرنگیێ ب خودان مافێن تایبهت ددهن و ب ڕێكێن یاسایى و پراكتیكى ڤێ چهندێ دكهن. بۆ نموونه ل وهڵاتهكێ وهكو بریتانیا هزر د ههمى هویركاتیا دكهن یێن ژیانا رۆژانه یێن خودان مافێن تایبهت ههر ژ دروستكرنا جادهیا و مول و پانزینخانه بگره تا د چیته ههمى دام دهزگههێن میرى، ژ بلى دابینكرنا موچهیهكێ گونجاى دگهل دانانا هاریكارهكى. گهلهك خۆل و ڕاهێنانا پێدكهن و دهرفهتێن كارى یێن گونجاى ژبو پهیدادكهن. ههكه مه بڤێت ڤێ چهندێ بكهین ئهڤه نهكارهكێ بزهحمهته بتنێ حهز و كار پێدڤێن و دڤێت خهلك هزرا خۆ ل سهر ڤێ چهندێ بگهوریت و ببیته پرۆژه برێكا پهرلهمانى ببیته كار و حكومهت گرنگیێ بدهته ڤى سكتهرى و هزر د ڤى جوره چاكسازیێ دا بكهت. ل دوماهی ئهم دشیێن بێژین كو ئهڤ پروسێسه ئهركێ ههر كهس و لایهنهكیه كۆ یهكهمین جار هزرا خۆ ل سهر خودان مافێن تایبهت بگهۆرین و بهرهڤ هزرهكا كاملتر و مرۆڤانهتر ببهین و دویڤدا هزر د لایهنێ كریارى دا بكهین و تاكه كهس و جڤاك و ڕهوشهنبیر و زانا و حكومهت پێكڤه كار بكهن بۆ گرنتیكرنا ماف و ژیانهكا ژ ههژى بۆ خودان مافێن تایبهت.