نڤێسين: دكتۆر فازل عومهر
بۆ رێبهر كوردۆى و ههڤالێن وى
ئهڤه چهندین سالن، ب گۆرهى وهختى و شیانێ، ئهز دووڤچۆنا ژێرخانا هزرىیا گهلهك نڤیسارێن دهڤهرا مه دكهم. ب مخابنىڤه، دێ بێژم؛ ههمى ژ دو دبستانێن هزرى دهردكهڤن، و پێكڤه ل جههكێ دى دگههنه ئێك.
پترىیا برادهران ژ هزرا شڤان و (پهز)ى، یان ئهرهب گۆتهنى (الراعى و الرعیة) دئاخڤن و رهفتارێ دكهن. ئهڤ هزره، ههم ئێكه ژ كهڤنترین جۆرێن هزركرنا سیاسى-جڤاكى- ئابۆرى، ههم جڤاكى لسهر دو تهخه یان چینان دابهش دكهت: دهستههلاتدار و بندهست یان ههر ناڤهكێ دى لێ بكهى، خهم نینه.. چونكى ل دوماهىیێ، كهسهك یان كهسانێن دهستههلاتدار ههنه و یێن رهنجبهر. ئهركێ رهنجبهرى شۆل و بهرههمه، و یێ دهستههلاتدارى پاراستن و (دادى)یه. ئارمانجا ئهڤى سیستهمى دووانىیا رهنجبهرێ گوهدار- دهستههلاتدارێ داده.
دووهم دبستان، پتر ژ برادهرێن هزرچهپ دگرت. ئهڤ كۆمه هزر دكهت؛ خهلك ب سروشتێ خوه نهزان و تهنبهل و گهلخواز و خوهپهسێره و.. كۆما وان، ههوجهى دهستهكهكا فههما و زانایه، ئهوان راستهڕێ بكهت و فێرى رێكێن ژیانهكا بهختهوهر بكهت. ئهڤ دبستانه ژى مرۆڤان وهكو كهرىیێ پهزى دبینت (ب تێگههێ كۆما سهرێ خوه ددهته ئێك نازانت بڕیارێ بدهت)، لێ ئهڤێ دبستانێ ئارمانجهكا مهزنتر ژ كۆنترۆلا شۆلى و بهرههمى ههیه. ئهڤه ئهركێ دهستههلاتێ د دادىیێ تنێ دا نابینت، پێشكهڤتن و بهختهوهرى و ئێكسانىیێ ددهته دگهل.
دگهل ههر هوورهوورك و جۆر و جوداهیهكا دى د ناڤ ئهڤان ههردو دبستانێن هزرىدا، لێ دبستانهك ل دهستههلاتدارهكێ ئاهۆرایى (خودایى) دگهڕت، و ئێك ل دهستهكا بژارهیا هۆشیار.. كۆما مرۆڤێن (پهز-ئاسا) بڕێڤه ببهت. ههردو دبستان، چ ب ئاگههـ چ بێ ئاگههـ، رۆلێ خهلكى چارچۆڤه و بهرتهنگ دكهن.. رۆلێ كۆما خهلكى پتر نێزیكى پهزێ بێ شڤان لێ دكهت ژ خهلكهكێ هۆشیار و خودان شیان.
سیستهمێن نوو، نهخاسمه یێن لیبرال، گهلهك جاران بهرهڤاژ ل دیمهنێ گشتى دنێڕن: ئهوان باوهرى ب دهستههلاتدارێ داد نهمایه و دهستهكا بژاره ژى هند بههایهكێ گرنگ نهمایه.. خهلك ئازاد و ئێكسانن، ئهڤجا هۆشیار و بهرپرسن. ئانكو ئاستێ خهلكى بلندبوویه و كۆم پێكڤه، گههشتىیه ئاستهكى، ئهو دهستههلاتدارێن خوه دادنت و رادكهت. ئانكو ههڤكێشهكا خهلك-دهستههلات بهرهڤاژ بوویه. بهرێ دهستههلات گرنگ بوو، نهۆ بهردهستههلات یان خهلك گرنگه.
ب گۆتنهكا دى، ئهڤ خهلكه ئێدى نهمایه (پهز-ئاسا یان پهزگۆن) كو ههوجهى شڤانهكى ببت. تێگههێ شڤانى ل سیستهمێن ههڤچاخ نهمایه، لێ بنهمایێ هزرىیێ ههمى ژێ و پێ دئاخڤن؛ شڤانێ داد و نهداده! ئانكو جۆرهكێ دۆنكیخۆتىیا هزرى ل مهیدانێ ههیه: ئهم ل سهردهمهكینه (دیمۆكراسى سیستهمێ گشتىیه) و ب هۆشێ سهردهمهكێ دى ههلسهنگاندنێ دكهین (شاهاتى و دهستهكێن بژاره).
هندى ئهز تێدگههم، ل سیستهمێ دیمۆكرات، ئهو خهلكێ بهرپرسىیا خوه نهزانت یان پێ رانهبت، ئهو گونهها خهلكىیه.. ئانكو پێدڤىیه خهلك هۆشیار بت نه دهستههلاتدار تنێ ههم هۆشیار بن ههم داد بن.
ئاڕێشه چىیه؟
ئاڕێشه ئهوه ئهم د سكیزۆفرینیا هزر-رهفتار دا دژین؛ ئهم ل ناڤ سیستهمێ دیمۆكرات، ل خهلیفه و خونكار و میر و شاههكێ داد دگهڕین!