جاسم صبرى

 

هەلسەنگاندنا رۆمانێ کا بهایێ وێ یێ ئەدەبی چەندە و شیایە هەلگرا پەیام و ناڤێ رۆمانێ بت لدیڤ پیڤەرێ رێسا و بنەماو و پرەنسیپێن تایبەت یێن گرێدای رومانێ بخوە هەلسەنگاندن بۆ دهێتە کرن ، لێ جوداکرنا نڤیسەرێ رۆمانێ و جەماوەرێ رۆمانێ دناڤبەرا رۆماننڤیسێ سادە و رۆماننڤیسێ هزرکەر یان جەماوەرێ سادە و جەماوەرێ هزرکەر ئەڤە گرێدای هندەک پیڤەرێن دیترە ” ئورهان پاموک ” نڤیسەرێ مەزنێ ب ڕەگەز تورک د پەرتووکا خوەدا یا بناڤێ ( رۆماننڤیسێ سادە و رۆماننڤیسێ هزرکەر ) دا ئەڤێ جوداهیێ بشێوەیەکێ رۆن و دیار لسەر هندەک خال و بەند و دەستەکان ڤاڤارتنێ بو ئەڤێ پرسێ دکەت ، کا ئایا کی رۆماڻنڤیس یێ سادەیە و کی رۆماننڤیسەک هزرکەرە، و کێش جەمار سادەیە و کیش جەماوەرێ رۆمانێ هزرکەرە . پەرتووکا ( رۆماننڤیسێ سادە و رۆماننڤیسێ هزرکەر ) دناڤەروکا خوەدا پێک دهێت ژ چەندین بابەتێن جورا و جور کو گرێدای خواندن و نڤێسینا رۆمانـێ ،ب شێوەیەکێ جوان و بالکێش ئەڤ پەرتوکە هاتیە نڤێسین و ب دەڤوکەکێ ساناهی ژ زمانێ تورکی و ڕێنڤێسەکا ب ڕێک و پێک هاتیە وەرگێران ، پاموک د ئەڤێ پەرتوکێ دا هەولددەت خواندەڤان و نڤیسەرێ رۆمانێ بومە جودابکەت دناڤبەرا سادەیی و هزرکرنێ دا و چەندین رۆمانڤیس بومە کرینە نمونە تێدا ، رۆمانڤیسێ سادە و هزرکەر بو مە بڤی شێوەیی پێناسەدکەت و دبێژیت روماننڤیسێ (سـادە ) ئەوە ئەڤێ دیمەنێن گشتی بشێوەیەکێ سـادە بومە ڤەدگوهێزیت و بشێوەیەکێ ئەدەبی بومە دنڤێسیت درۆمانێ دا ، هەروەسا روماننڤیسێ ( هزرکەر ) ئەوە یێ دیمەنێن گشتی بڕێکا هزرکرنێ و خەیالان دبیردانکا خواندەڤانی دا دکەتە وێنەیەک و دیمەنان دروست دکەت ، دڤێ پەرتوکێ دا پاموک تیشکێ دئێخت سەرهندێ کو رۆمان دڤێت د پەیڤ و وێنە و دەڤوک و ڕویدان و بیرهاتن و خەیالان دا وەسا کارتێکرنێ ل خواندەڤانی بکەت دگەل رۆمانێ بژیت و ددەمئ خواندنێ دا ئاگەهـ ل ژیانا خوەیا ئاسایی نەمینت ، هەروەسان وەسا ددەت دیارکرن دڤێت بەرهەمێن رۆمانێ بشێوەیەکێ وەسا بهێتە نڤێسین هەڤسەنگی هەبیت دناڤبەرا هزر کرنێ و سادەیێ دا ، ژبوی هندێ دا خواندەڤانێن سادە و هزرکەر هەردوو دەستەک مفای و خوەشیێ ببینن دخواندنا وێ دا ، پاموکی دڤێت بومە دیاربکەت دەمێ ئەم رۆمانێ دخوینن مێشکێ مە دێ ئەڤان کارا دەرباز کەت ؛ 1. ئەم بکەڤن هزرکرنێ دا ئایا دئەڤی دیمەنی دا یان دئەڤێ رویدانێ دا رۆمانڤیسی دڤێت چ بگەهینت یان مەرەما وی چیە ، هەردەم ئەم ل مەرەمەکا ڤەشارتی دگەرن . 2. دمێشکێ خوەدا ئەم پەیڤا وەرگێرن بو وێنا ، چونکی رومان بتنێ سەرهاتیەک نینە بەلکو هێدی هێدی گەلەک تشتە ( دانوستاندنە ، خەیالە ، بیرهاتنە ، پەیامە ، رویدانە هتد ..) 3. ئەم وەک خواندەڤان دخەما هندێ دانن ئایا ئەڤ رۆمانە سەرهاتیەکا رۆمانڤیسی بخوەیە ، ئایا چەند بخوە سەرهاتیا رۆمانڤیسی یە و چەند خەیالە . 4. مەدئێخت بەرچەند پسیارا ئایا ئەڤا رومانڤیس ڤەدگێرت چەندێ دگەل ژیانێ دگونجت . 5. دئێک دەمدا ئەم بریارەکێ لسەر کەسایەتیا کارەکتەرێن رۆمانێ ددەن و رۆمانڤیس کەسایەتیەکێ لسەر کارەکتەری دسەپینت . 6. ئەم لدیڤ چەقێ ڤەشارتیێ رۆمانێ دگەرین بشێوەیەکێ سادە بێکو مە ئاکەهـ ژێ هەبیت . چەندین خالێن دی یێت هەین دڤێت ئەم وەک خواندەڤان لسەر بابەتێ رۆمانێ ئاگەهـداربین . د بابەتەکێ دیدا پاموک بومە دیاردکەت کو دوو دەستەکێن خواندەڤا یێت هەین مفا و خوەشیا خواندنا رۆمانێ یا ژدەست دای و شیرەتێ لمە دکەت خو ژڤان دەستەکا دویربێخین ، دەستەکا ئێکێ ؛ خواندەڤانێن ( سادە ) تو چەند ئاگەهداربکەی و بێژیێ ئەڤا ددەستێن تەدا رۆمانە ، ئەو هەر دێ هزرکەن دەقەکێ نڤێسینێ یە پێکهاتیە ژ ژیانناما نڤیسەری ، یان ژی ژیانا نڤیسەری یە دگەل هندەک گورانکاریان . دەستەکا دووێ ؛ خواندەڤانێن هەردەم ( هزرکەر ) توچەند بێژیێ ئەو پەرتوکا ددەستێ تەدا نهێنیترین هەست و هزرێن رۆمانڤیسی یه ، ئەو هەردێ هزرکەن هەمی دەقێن رومانێ ب حسێب و پلان و نەخشە یێت هاتین دارشتن و رویدانێن وێ خەیالن و ب مەرەمن ، بگشتی مەرەم ژ ئەڤێ پەرتۆکێ ئەوە ، هەردەم دڤێت ئەم وەک خواندەڤانێن رۆمانێ و رۆماننڤیس وەک ڤەگوهێزێ رۆمانێ دڤێت بالانسەکێ بێخین بەرهەمی دناڤبەرا هزرکرن و سادەیێ دا، ژبوی هندێ ئەو مەرەم و پەیام و رویدانێن د رۆمانێ دا بشێوەیەک سەرنج راکێش و جێژبەخش بگەهن جهێ مەبەست و خواندەڤان خوەشیێ ژئ وەربگرت و رۆماننڤیس بەرهەمەکێ جوان و بالکێش دروست بکەت .

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *