رۆمان خەلیل رەسول

بابەتێ ڤێ پەرتوکێ گرێدایە ب دەسەلاتا دادگەھا دستوری ب چاڤدێریا لادانا یاسایان (الانحراف التشريعي). ( ڤەکولینەکا شلوڤەکاریە دناڤبەرا یاسایێن مسرێ وعێراقێ دا)، دادگەھا دستوری ل عێراقێ دھێت ناڤبرن ب (دادگەھا ئیکگرتیا بلند) و ل مسرێ دبێژنێ (دادگەھا دستوریا بلند)،  مەرەم ژ ڤێ ڤەکولینێ ئەوە کو چارچوڤێ چاڤدێریا دستوریا یاسایان بەرڤره‌ھتر بکت، دا کو کێماسیا لادانا یاسایان (عیب الانحراف التشريعي) ژی بخوڤە بگرت. بێ گومان لادانا یاسایان دھێت ھژمارتن ئێک ژ گرنگترین ومەترسیترین کێماسیێن دستوری ئەوێن توشی یاسایان دبن، مەبەستا ئەڤی تێگەھی ئەوە ل دەمێ یاسایەک بھێت دانان ژ لایێ دەستهەلاتا یاسادانانێ ڤە ئارمانجا وێ پاراستنا بەرژەوەندیا کەسەکێ یان چەند کەسەکان یان ژی لایەنەکێ تایبەت بت، نەک ژ بو بەرژەوەندیا گشتی بت، بڤی شێوازی ئەڤ یاسایە دێ یا لادای بت ژ بەرژەوەندیا گشتی ئەوا دھێت قەلەمدان ئێک ژ ستینێن یاسایێ ودھەمان دەم دا دێ یا ھەڤدژ بت دگەل ئارماج وجانێ دستوری. ژ بەر ڤێ چەندێ مە دوپات کر کو ژ دەستهەلاتا دادوەرێ دستوریە چاڤدێریا دستوریا وان یاسایان بکت ئەوێن سەرپبَچیا دستوری دکن، ئەو یەک ژی ب راوستیان ل سەر بەربەستێن یاسای وواقعی ئەوێن بەر سینگێ دادوەرێ دستوری دگرن لدەمێ چاڤدیریکرنا دستوریا یاسایان ب تایبەتی لادانا یاسایان. دھەمان دەم دا باشتر روهن هو ئاشکەراکرنا تێگەھێ لادانا یاسایان وتایبتمەندیێن وێ، و ھەروەسان روهنکرنا ئەوان فاکتەریێن لادانا یاسایان پێ دھێت ھەبوونێ.

ژلایەکێ دیڤە مە شیا دیاربكين کو ژێواری کارتێکرنەکا بھێز ل سەر  دەستهەلاتا یاسا دانانێ (پەرلەمان)ی ھەیە، ئانکو ل دەمێ پەرلەمان یاسایەکێ دارێژیت ھندەک فاکتەر یان لایەن ھەنە کارتێکرنەکا دیار ل پروسێسا دارشتن ودەرێخستنا یاسایێ دکت، وەک دەستهەلاتا جێبەجێکرنێ، پارتێن سیاسی، گروپبێن فشارێ ولژنێن پەرلەمانی. ئەڤان فاکتەران یان لایەنان رولەکێ گرنگ ھەیە د دانانا یاسایان دە لەورایا ئاساییە پەرلەمان یاسایەکێ دانت کو ھەڤدژ بت دگەل بەرژەوەندیا گشتی کو مەرەم ژ وێ یاسایێ پاراستنا بەرژەوەندیا لایەنەکێ یان پارتەکا دیاریکری بت نە بەرژەوەندیا گشتی بت، لێ بەلێ پرسیار ئەوە کو دێ چاوان و ب چ رەنگ ئەڤ کێماسیا دستوری ھێت زانین؟ د ڤەکولینێ دا ب شێوازەکێ روهن و ئاشکرا بەرسڤ ل سەر ڤێ پرسێ ھاتیە دان.

ژ ھەژی گوتنێیە بێژین نیڤا دووێ ژ پەرتوکا مەیا گرێدایە ب (الاجراءات)ێن دادگەھا دستوری ڤە ( ل عێراقێ دادگەھا ئیکگرتیا بلند ومسرێ دادگەھا دستوریا بلند)، ژبه‌ر كو دڤێت يا رون بت کا کێ ماف ھەیە سکالایێ ل دادگەھا دستوری بلند بکت ب نە دستوریا یاسایان وتایبەتی لادانا یاسایان، دیسان د چ دەمدا و ب چ شێواز ومەرج سکالایا مە بھێت دارشتن دا نەھێت زڤراندن. ژ لایەکێ دی ڤە ھاتە دیارکرن، پشتی بھێت دووپاتکرن کو یاسایەکێ لادانیا تێدا ئانکویا ھەڤدژە دگەل دستوری دێ چ پێرابوونێن یاسای ل بەرامبەر ھەبن وبھایێ وێ یاسایێ چ بت د ژێواری دا، ودوماھیکێ مە شیا کێماسیێن ھەردوو دادگەھان ل مسرێ وعێراقێ دیار بکین ب چاڤدێریا دستوریا یاسایان وتایبەتی بەرامبەر لادانا یاسایان، دیسان مە چەند پێشنیارەکێن ژێری نڤێسین بو چارەسەرکرنا ئەوان پرسگرێکان دا بشێت تا رادەيه‌کێ باش رێگریێ ل وان یاسایان بکن ئەوێن ھەڤدژ دگەل دستوری ئەڤ چەندە ژی ب مەرەما پاراستنا دستوری وماف وئازادیێن ھاولاتیان، چونکی ئەگەر مە دادگەھەکا دستوریا بھێز وبێ لايه‌ن نە بیت مە چ دستورێن بھێز نابن،  وھەبوونا دستورەکێ ب تنێ نڤێسی ل سەر لاپەران نەبوونا وێ چێدبت باشتربت!

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *