دلێر كه‌مال / هـ. ڤه‌كۆله‌ر ـ زانكۆيا زاخۆ

دلێر كه‌مال ئه‌حمه‌د

(ڕێباز و مژارێن ئه‌ده‌بى) ناڤونیشانێ په‌رتووكه‌ك نوى چاپبوویى یا به‌رێز نڤیسكار (شڤان قاسم) مامۆستا ل پشكا زمانێ كوردى ل زانكۆیا زاخۆ یه‌، په‌رتووكا ناڤهاتى ب قه‌باره‌یه‌ك گونجایى و ب دیزاینه‌ك ڕێك و پێك ژ ئالیێ وه‌شانخانه‌یا (خانى) بۆ چاپ و به‌لاڤه‌كرنێ كه‌تییه‌ به‌رده‌ستێ خوانده‌ڤانان. هه‌لبه‌ت هه‌ر وه‌كو ژ ناڤونیشانێ په‌رتووكێ دیار، كو نڤیسكار دێ ده‌رگه‌هێ چه‌ندین مژار و بابه‌تێن ئه‌ده‌بى و فه‌لسه‌فى قۆتت و خوانده‌ڤانى به‌ره‌ڤ خواندنا چه‌ندین تێز و ڤه‌كۆلینێن گرنگ ئاراسته‌ بكه‌ت. ناڤه‌رۆكا په‌رتووكێ دگه‌ل ناڤونیشانێ په‌رتووكێ ب ئاوایه‌كێ ل هه‌ڤهاتى و گونجایى هاتییه‌ بناڤكرن، ژبه‌ركو د ناڤه‌رۆكا په‌رتووكێدا ب ئاوایه‌كێ هویر و كویر تڤاڤه‌ك ژ میتۆد و ڕێبازێن ئه‌ده‌بى و فیكرى جهێ خوه‌ گرتینه‌ و ب تێر و ته‌سه‌لى و ل گۆره‌یى پێدڤییاتییێ زانیاریێن باش ب خوینه‌رى داینه‌. بۆ نموونه‌ ژ ئه‌وان میتۆد و ڕێبازێن جهێ خوه‌ د په‌رتووكێدا كرین، وه‌ك ( ڕێبازا كلاسیزمێ، هیومانیزم، ڕۆمانسیزم و جۆرێن وێ، سیمبۆلیزم، تێگه‌هێ مۆدێرنیته‌ و مۆدێرنیزمێ، پێشه‌كییه‌ك بۆ مۆدێرنیزمێ د ئه‌ده‌بیاتێدا، پۆست مۆدێرنیزم …هتد). هه‌روه‌سا گرنگه‌ بێژین كو ته‌ڤایا ئه‌ڤان ڕێبازان ب زمان و شێوازه‌ك ئه‌كادیمى و ب ڕێنڤێسه‌ك ڕێكخستى هاتینه‌ شرۆڤه‌ و ئه‌نالیزكرن، كو خوینه‌ر دكارت چێژێ ژ خواندنا په‌رتووكێ وه‌ربگرت. خالا هه‌رى گرنگ یا كو ئه‌ز دخوازم ئاماژه‌یێ پێ بده‌م ئه‌ڤه‌یه‌، كو نڤیسكارێ په‌رتووكێ كارییه‌ كه‌ته‌گۆرییه‌ك باش ژ بۆ برێزكرنا میتۆد و ڕێبازان بكه‌ن و ل گۆره‌یى ده‌مێ سه‌رهلدان ئه‌وان پێشچاڤ بكه‌ت، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ یه‌كه‌ ژ بۆ خوینه‌رى پڕ گرنگه‌ ژبه‌ركو برێكا كه‌ته‌گۆریێ خوینه‌ر دێ ڕێبازان ژ هه‌ڤ جودا كه‌ت و تایبه‌تمه‌ندى و پیڤانێن هه‌موویان ب باشى خوینت.زێده‌بارى ئه‌ڤێ چه‌ندێ، خاله‌ك دیتر ژى گرنك هه‌یه‌ كو پێدڤييه‌ بهێته‌گۆتن، كو نڤیسكارێ په‌رتووكێ ب ڕه‌خ كێله‌كا مژار و ڕێبازێن ئه‌ده‌بى  چه‌ندین بابه‌تێن دیتر ژى یێن كو د قادا مه‌یدانا وێژه‌یێدا گرنگییا خۆ هه‌یى، مینا بابه‌تێن (به‌راوردكارى، لادانێن واتایى، تیۆرا وه‌رگرتنێ، جوانكاریا گۆتنێ، ڕۆمان، دراما …هتدد) به‌رجه‌سته‌كرینه‌ و تام و چێژه‌ك دیتر و بڕه‌ك ژ پێزانینێن جۆربجۆر ب خوینه‌رى به‌خشینه‌. مودێرنیزم و پۆستمۆدێرنیزم ژ بابه‌تێن گرنگ یێن ئه‌ڤێ په‌رتووكێ نه‌، ژبه‌ركو نڤیسكارى چه‌ندین تێز و لێكۆلینێن جوداجودا د گۆشه‌نیگایێن فیكرى و ئه‌ده‌بیدا ده‌رباره‌یى مژارێن ناڤهاتى ئازراندينه‌، هه‌روه‌سا د هه‌ر بابه‌ته‌كێدا ل گۆره‌یى خوازتنێ تایبه‌تمه‌ندى، پیڤ و پێشه‌نگێن مود‌رنیزم و پۆستمودێرنيزمێ د گشت قوناغ و سه‌رده‌ماندا داینه‌ دیاركرن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ یه‌كه‌ ژى ڕامانا به‌رفره‌هییا زانیاریان و ئاگاهییا نڤیسكارى لسه‌ر بابه‌تان دده‌ت. لدوماهيێ فه‌ره‌ بێژين، كو نڤيسكارێ په‌رتووكێ لدوماهييا هه‌ر بابه‌ته‌كێ ژێده‌رێن مفا ژێ وه‌رگرتن و هاتينه‌ بكارهينان دناڤ لێكوليناندا برێزكرينه‌ و ب شێوه‌يه‌كێ ئه‌كاديميك ئاماژه‌پێداييه‌. سه‌باره‌ت ژێده‌ران پرانييا وان ژ زمانێن بيانى و ب تايبه‌ت ژ زمانێ فارسى هاتينه‌ وه‌رگرتن و بكارهينان و هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ يه‌كه‌ ژى ده‌وله‌مه‌ندييه‌ك ديتره‌ ژ بۆ په‌رتووك و لێكۆلينان، ژبه‌ركو بكارهينانا ژێده‌ران ژ زمانێن جۆراوجۆر واتايا باوه‌رپێكرنه‌ك زێده‌تر و هه‌مبانه‌يه‌ك ديتر ژ به‌خشينا زانياريێن پڕباش دگه‌هينت.

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *