دروستكرن و سیفه‌تێن پێلا به‌رده‌وام بۆ په‌یداكرنا لێزه‌را فێمتو چركه‌ى یا شێوازێ داخستى

نڤێسين: چيايى سالح ـ مامۆستا ل پشكا فيزيكێ ل زانكۆيا زاخۆ

لێزه‌را فێمتو چركه‌ى نویترین و باشترین جۆرێ لێزه‌رێ یه‌ د جیهانا ئه‌ڤرۆ یا زانستى و ته‌كنولوژیایێدا، مێژوویا ئه‌ڤى جۆره‌ لێزه‌رى ڤه‌دگه‌ریت بۆ 90 سالێن بورى. ژ به‌ر سیفه‌تێن زێرین یێن ئه‌ڤى لێزه‌رى كۆ پێله‌كا گه‌له‌ك كورت و بله‌ز دده‌ت، ژبه‌ر هندێ ئه‌ڤ لێزه‌ره‌ گه‌له‌ك هاته‌ داخواز كرن ژ لایێ زانا و كۆمپانیێن لسه‌ر زانستى ڤه‌كولینان دكن، هه‌روه‌سا هاته‌ داخوازكرن كو پێشكه‌ڤتن تێدا بهێته‌كرن بۆ ڤه‌كولینێن ئه‌ڤى سه‌رده‌مى ب تایبه‌تى د بیاڤێ نانو ته‌كنولوژیایێدا. ژ باشیێن ئه‌ڤى لێزه‌رى به‌رسڤدانه‌كا بله‌ز یا هه‌ى، ڕێژه‌كا دووباره‌بونێ یا بله‌ز هه‌یه‌ و توندیه‌كا گه‌له‌گ بلند هه‌یه‌. نوكه‌ ئه‌م دشێن بكاربینن بۆ لێگه‌ریانا لڤینا ئه‌لكترونا د مادده‌یدا، هه‌روه‌سا بۆ كونترولكرنا حاله‌تێ مادده‌ى. دروستكرن و ڕێزكرنا ئه‌ڤى لێزه‌رى گه‌له‌ك یا گرنگه‌ و دڤێت تێدا ب هوشیارى كار بكه‌ن بۆ په‌یداكرنا لێدانا گه‌له‌ك كورت، ب شێوه‌كێ گشتى ئه‌م دشێین ئه‌ڤى لێزه‌رى دروست بكه‌ن لسه‌ر بنیاتێ دوو شێوان وه‌كى شێوێ هه‌ر دوو پیتێن ئنگلیزى (X & Z) بۆ په‌یداكرنا كردارا (Kerr Lens mode-locking (KLM) ) ئه‌و كردارا ماددێ چالاكێ لێزه‌رى بخۆ مودێن خۆ قفل دكه‌ت و بۆ مه‌ لێدانه‌كا گه‌له‌ك كورت و بله‌ز په‌یدادكه‌ت. د ئه‌ڤێ ڤه‌كولینێدا لێزه‌را فێمتو چركه‌ى هاته‌ دروستكرن لسه‌ر بنیاتێ شێوێ پیتا (Z).ئه‌ڤ هه‌ر دوو شێوێن لسه‌رى بنیاتێ دروستكرنا لێزه‌را فێمتو چركه‌ى یه‌، ب شێوێ نه‌خشه‌ و وێنه‌ و پێكدهێت ژ (Pump Source) ژێده‌رێ ووزێ، (M)خودیك، (Lens)ئاوێنه‌، (prism)ئاوێزه‌، (Ti:sa)ماددێ چالاكێ یاقوتێ شین، (OC) دوماهیك خودیكا به‌شه‌ك ژ ڕۆناهیێ ده‌رێدخیت، (BS)ڕۆناهى به‌شكه‌ر، (Power meter) پیڤه‌رێ توانایێ، (oscilloscope)ئوسلسكوپ و (Spectrometer) سپیكترومیته‌ر.
ئه‌نجامان دیاركر بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا درێژییا بلوورێ یاقوتێ شین 3mm و مژینا10% ژ ده‌رئه‌نجامێ كاپله‌رى ئه‌نجامێ مه‌زنترین توانا لێزه‌را پێَلا به‌رده‌وام یا تێتانیومێ یاقوتێ شین287.3mW بوو، یاكو گه‌له‌ك كێمتر ژ ده‌ستڤه‌ئینانا درێژییا بلوورێ 5mm، چونكى هندى ستیراتیا كریستالى پتربیت دێ په‌رشبوون ژى پتر بیت. هه‌روه‌سا جێگرییا پۆمپى و لێزه‌را به‌رده‌واما فێمتو چركه‌ى هاته‌ تۆماركرن، ئه‌ڤ جیاوازیه‌ دناڤبه‌را مه‌زنترین و بچویكترین بهایێ شیانێ دا 0.5%بوو، د ماوه‌یێ 3000 چركاندا ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندێ دگه‌هینت كو لێزه‌را مه‌ گه‌له‌ك جێگره‌. ئه‌نجاما بوهایێ نه‌گورێ گورزا پروفایلى ( M2 ) یا سیسته‌مێ لێزه‌رى دامه‌ و بوهایێ وێ نێزیكى1.044. ئه‌ڤه‌ وێ ڕامانێ دگه‌هینت كو گورزا پرۆفایلێ مه‌ هه‌ر ده‌م گورزا گاوسى یه‌. دگه‌ل هندێدا، دا كو جهێ په‌رشبوونێ بگریت، هه‌روه‌سا په‌یداكرنا لێدانا مه‌ودایێ فێمتو چركه‌یى پێدڤى یه‌ پتر پیته‌ ب دوورییا ناڤبه‌را هه‌ر دوو ئاوێزان دا بهێته‌دان. ئه‌ڤ لێزه‌ره‌ نوكه‌ ب شێوه‌كێ به‌رچاڤ دهێته‌ بكارئینان د گه‌له‌ك بوارێن به‌رفره‌هدا ب تایبه‌تى د ئه‌ڤان بوارێن لخوارێ دیاركرى: قۆناغێن پێكهاتنا ماددان، د زانستێ پیڤانێدا، زانستێ بینینا نه‌هێله‌ى، داینامیكا كارلێكێن كیمیایدا، د بیاڤێ نشته‌گه‌ریێن پزیشكى یێن مه‌زندا، د كارلێكێن ناڤوكى و ده‌رگه‌هه‌كه‌ بۆ گه‌هشتنا زانستێ ئه‌تو (Atto-science).