تێگەهـ و پێناسەیا مرنێ:
مرن ژ لایێ تێگەھی ڤە ب واتایا نەمان دھێت, ئانکو تشتەک ئێدی د شیان دا نەبت د ژیانێ دا بمینت و ئەڤ پەیڤە ھەڤدژی پەیڤا ژیانە. گەر مرۆڤ بخوازت مرنێ ناس بکت, پێدڤی ب تشتەکێ گیاندارە. ئانکو بێ ھەبوونا مرۆڤی مرۆڤ نکارت مرنێ ناس بکت و ھەست پێ بکت. د فەرھەنگا فارسی دا ب ڤی ئاوای مرن پێناسە کرییە, راوەستیانا ھەموو چالاکییێن بایولۆژی و ژیانێ. د فەرھەنگا عەربی دا مرن بەروڤاژی ژیانێ ھاتیە پێناسەکرن. د فەرھەنگا ئنگلیزی دا مرن ب رامانا نەزیندی دھێت. د فەرھەنگا کامیران بوتی دا ئەوا ب ناڤێ (فەرھەنگا کامێران) مرن ب ئەڤی رەنگی ھاتیە پێناسەکرن,” دەما مرۆڤ جانێ خوە وندا دکت.” مرن د ئەڤان ھەرسێ زمانان دا یەک واتایێ ددت, کو ئەو ژی ژ کار کەفتنا ھەموو ئەندامێن مرۆڤی ژ گیانی, ئانکو مرن پەیڤەکە لێ قەت ب دەستا ناھێن گرتن و ب چاڤان ژی ناھێت دیتن و ب رێکا ھەستان ژی نەشێت دەربرینێ ژێ بکن, ژ بەر کو دەما مرۆڤ کەلەخەکێ بێجان دبینت ئەو وێ رامانێ نادت کو مرۆڤی مرن دیت, یان ژی ناس کر, بەلکو ب تنێ مرۆڤ دشێت بێژت: (ئەڤە مرۆڤەکە یێ مری), ئانکو ئەم نکارن بێژن: (ئەڤە یە مرن).
مرن تایبەتە ب خودێ مرۆڤی ڤە, یەکەم بیرکرنا مرۆڤی مرن بوو و مرۆڤ دھزرێن مرنێ دا فێری ئەندیشێ بوو. مرن بوویە مژارەک گەلەک مەزن دژیانێ دا گەلەک جاران مرۆڤ دھزرت (گەلو مرن ژیانە یان ژیان مرنە؟) ب راستی ژی ئەڤ پرسا مرۆڤی ھەر د چارچوڤێ خوەدا دمینت و ل دۆر خوە دزڤرت و قەت ناگەھت ئەنجامێن ڤەبر.
گەر ئەم ھنەکێ داکەڤن کویراتیا ژیانێ دا, بێھتر مرۆڤ دێ ب سەر راز و نەپەنیێن وێ یێن شێلی ھلبت, لێ ھەر مرۆڤ ب درۆستی و زەلالی نابینت و ئەڤەژی ھەموو بۆ مرنێ ڤەدگەرت, ئانکو مرن بوویە ئەگەرێ پەیدابوونا ئەوان نەپەنیان, گەر مرن ھاتبا ناسکرن و ب بەلگە دوکیومێنت نیشانی خەلکێ دا با, کا چیە و چنینە؟ د باوەرامە دا, دا گوھورینێن گەلەک مەزن د جیھانێ دا ئێن روویدان و تا پەردە ژ سەر ئەوان راستیان ھێن ھلدان, یێن کو بووینە ئەگەرێ (کوشتن, تالانکرن, چەوساندن, داگیرکرن و گەلەگ تشتێن دی). ھەر وەکی فیلوسوفێ ئەلمانی (لۆدڤیگ فیۆرباخ) دبێژت: “گەر مرن نەبا ئاین ژی نەدبوون” ئەڤ بوچوونا فیۆرباخی جھێ نیقاش و گەنگەشەک درێژە, لێ مرۆڤ دشێت ب کورتی ژی بێژت: مرن گەوھەرێ ئاڤاکرنا ئاین و ئولێن جودا جودایە و ئاین ژی باوەری یە. باوەری ژی ب خوە بابەتەک فیلوسوفی یە و گەلەک جاران بەرەف مەیلا نەرینییێ ڤە دچت, ھەروەکی فیلوسێ ئەلمان ( فردریک نیچە) دبێژت: “نەگومانە مرۆڤی توشی کوشتێ دکت, بەلکو باوەریبوونە”
مرن بابەتەک ھند کویر و بەرفرەھە و مەزنترین هەرەشەیە کو مرۆڤ ژ هەینا خوە تا ئیرۆ رووبەرووى وێ بووى, کو ئەو ژى مرنە. مرن ئەو دیاردەیە, کو دەربازبوون ژێ گەنگازە و خوە وەک یاسایەک سرۆشتى و گشتى ل سەر هەینا مرۆڤى سەپاندیە و مرۆڤ نکارە خوە ژێ ڤەدەر بکت. ژ بەر هندێ ژى هەلویستێ مرۆڤى رادەستبوونە ب قەدەرێ و نە تشتەک دى. مرنێ هەر ژ دەستپێکا مرۆڤایەتیێ دەست ب سەر ژیانا مرۆڤی کەڤنار دا گرتیە و وەلێ کرییە ب تنێ ب رێکا مرنێ هزر ل مرنێ بکت.
مرن د نێرینا فیلوسوفیێ دا:
مرن بابەتەک گەلەک بەرفرەھە, لەوران مرۆڤ ب ھەڤوکان ناگەھت راستیا وێ, لێ مرن ناسیارەک نەناسە و ئەڤ نەناسی بوویە جھێ ترسێ ل جەم مرۆڤان. ل گور فیلوسوفێ ئەلمانی(ھیگلی) ؛ ترس ژ مرنێ دبت رێ خوەشکەر بۆ کویلایەتییێ, کەسێن کو دترسن دبن بەندە و یێن نەترسن دبن سەردار. ل سەر ئەڤی بابەتی نێرینەکە فیلوسوفێ یونانی(ئەپیکورسی) ھەیە و دبێژت:” ترس ژ مرنێ دبت سەدەما ژناڤبرنا بەختەوەریا مرۆڤی د ژیانێ دا.”
ترس پروسێسەکە کو ژ دەستپێکا مرۆڤی پەیدابوویە و ب تەنێ ب تشتێن جاندار ڤە گرێدایە بێتر ب مرۆڤ و گیانەوەران ڤە. ئەڤ چەمک و تێگەھشتنە ژ سەدەما خوەپارێزی و پاراستنێ پەیدابوویە ( چ پاراستن ژ سروشتی یانژی کوشتن و مرنێ). ئەم دکارین بێژین, دبت کو مرن بوویە ئەگەرێ پەیدابوونا ترسێ.
ژبەرکو مرن بابەتەک نیھینی و پەنھانە لەوران بەردەومام بوویە مژار د ئەفسانەێن کەڤندا و بوویە ھێڤێن د بیردوز و تیورێن فیلوسوف یێن سەردەما ئەنتیک و یێن نووی مینا (سارتەر و مارتن ھایدیگەر)ی.
ھەلبەت شروڤەکرنا مرنێ ل جەم فیلوسوفان نە یەک رامانە. ھنەک ب دیدەیەک دژوار و نەخوەش ل مرنێ دنێرن و ھنەک ژی مرنێ پروسێسەک ئەرێنی دنرخینن. د باوەرا سوکراتی دا مرن نە ئەو قاس دژوارە, بەلکو کارێن خراب ژ مرنێ گەلەک دژوارترە. ب نێرینا پلاتونی ژی وەکە ئا ماموستایێ وی پوزەتیفە و ئەو دبێژت: “مادەم ئەم مرنێ ناس ناکن, گەرک ئەم ژێ نەترسن.” پلاتون یەک ژ وان فیلوسوفانە باوەری ب نەمریێ ھەیە و د باوەراوی دا دەما مرۆڤ دمرت, بەر ب جیھانەک دن ڤە دچت. ھنەک جاران مرن رۆلەک ئەرینی دبینت, ئانکو ب رێکا مرنێ مرۆڤ ھەست ب ھەبوونا خوە دکت, تا کو مرۆڤ نەمرت ناڤەروک ژی دروست نابت, ئەم دشێن ببێژین مرن ھەبوونێ تەمام دکت. مارتن ھایدیگەر ژ وان فیلوسوفانە گەلەک ل سەر ئەڤێ مژارێ راوەستیایە و ئەو دبێژت: “مادەم کو ھەمە, دڤێت بمرم!” ئانکو مرن ب تەنێ ب تشتێ ھەی ڤە گرێدایە و ھەر بوونەک دڤێت بمرت داکو پرەنسیپ و بنەماێن ھەبوونێ کامل ببن. بوون بێ مرن و مرن بێ بوون لەنگە و ھەبوون دروست نابت.