ڕاپۆرت: دیار عەڤدى
چەرخێ بیستوێێکێ وەک چەرخێ زانست و تەکنولۆژیایێ دهێت ناسکرن و د ڤی چەرخيدا ژیان ژ ئالیەکێ ڤە ب ساناهى کەڤتیە و ژ ئالیەک دى ڤە بزەحمەت کەڤتیە، گەر مرۆڤى شیانێن برێڤەبرنا تەکنولۆژیایێ نەبن. دیسا مرۆڤ د ئه‌ڤى سەردەميدا وەک ڕۆبوتەک بێ گیان لێ هاتیيە، کو بەرى هینگێ مرۆڤ پێدڤى ب گەلەک شیان و هێزێ هەبوو، هه‌تا کو کارێن خۆ ئەنجامدابان، لێ بەلێ نها مرۆڤ دشێت برێکا تەکنولۆژیایێ ژیانا خۆ بێ ئاریشە و بەربەست برێڤە ببت، ب تایبەت وەلاتێن پێشكه‌ڤتى د بوارێ تەکنولۆژیایێدا.
تورێن ئەنترنێتى یێن جڤاکى بەشەک گرنگ ژ ڤێ تەکنولۆژیایێ دا جهێ خوە دگرن و پەیوەندیێن جڤاکى ب ساناهى کرینە و د بیستەکێدا مرۆڤ دشێت گەلەک زانیاریان ژ دەوروبەرێ خۆ بزانت. هەلبەت ڤێ چەندێ باشى و خرابیێن خوە هەنە، باشیا وێ ئابۆرێ د دەميدا چێ دکه‌ت، خرابیا وێ ژى مرۆڤى بەرەڤ ئاراستەک ڕووبۆتبوونێ ڤە دبيت. ژ بۆ ئه‌ڤێ مژارێ (نازدار سەیدا) قوتبیا زانکۆیا زاخۆ پشکا زمانێ (کوردى-قوناغا سیێ) دبێژيت: ((ئەڤ تۆرێن ئه‌نتەرنیتێ یێن جڤاکى وەک: فێسبۆک، ئینستگرام و سناپ چات و هتد… مفادارن بۆ گەهەناندنا زانست و زانیاریان، گەر ئەم بەرێ خوە بدەینێ ئەڤ هێلا ئه‌ێنتەرنێتێ کاروبارێن مرۆڤى ب ساناهى دکەن. دەمێ مرۆڤى ب هەروە ناچيت. وەکى بازارکرن ب ئاوایەک ڕاستەوخۆ، پشکداریکرن د خولێن ب هێزکرنێدا و دانوستاندن د گەل کەسایەتیان.)) ژ ڕەخەک دى ڤە نازدارێ خرابیێن وێ ژى ئانین زمان: ((زێدە بکارئینانا تورێن جڤاکى ژ ئالیێ تەندرۆستى ڤە چاڤان کێم دکه‌ت. دیسا دبتي ئەگەرێ لاوازبوونا په‌يوەندیێن جڤاکى، ژ بەر کو مرۆڤ ژ جڤاکێ خۆ ڤەدەر دبيت و سەردان و حالپرسین کێم دبيت.)) دیسا درێژى ب ئاخڤتنا خۆ دا و ئەو چەندە ژى هات ڕۆنکرن کو بتنێ ژ بۆ مەرەمێن زانستى و لێگەریانا ژێدەران ئەنترنیتێ بکاردینيت: ((ئەز وەک قوتابیەک زانکۆیێ گوگل و فێسبۆکى بکاردئینم، ژبۆ ب سانهيکرنا ئەرکێن ڕۆژانە.))
(جنوب ئيسماعیل ) قوتابیا بەشێ (فێزیایێ) قوناغا سیێ دەربارەى کارتێکرنا تۆرێن جڤاکى دبێژت: ((تورێن جڤاکى باشى و خرابيێن خۆ هه‌نه لسه ر جڤاکى و دڤيا بيت جڤاک یێ شارەزا بيت د چاوانيا بكارئينانیێدا و پتر لايهنێ باشیێ بخۆ بكیێشيت و بزانيت كانێ چه ندا گرنگه بكارئينانا وێ و چەند یا خەلەتە؟ ئەگه‌ر لایەنێ باش ئەم لێ بنێرێن، دێ گه له ك باشيان بينين وەك ب سناهى گەهشتن بۆ هه ڤالان لدەمێ گرنگ و پێدڤى و هه‌ر ديسان ئه م دشیێن برێكا ئەڤان تورێن جڤاکى بگەهينه پتريا بابەتیێن جۆراوجۆر و ب مفا، پەيداكرنا پێزانینان و پەرتوكان هه‌تا وى ڕادەى كو بشێن هاريكاريا خه لكى بكەين ب بەلاڤكرنا ئەوان پيزانينن گرنگ و ب مفا، كو ببيت جهێ مفاوەرگرتنێ. لێ ديسان لايه نێ خۆ یێ خراب ژى هه‌يه و خرابين وێ دمشەنە و ئيك ژ خرابيان ئەوه، كو گەلەک چات دهێتە بكارئينان هه ڤال دگەل هەڤالان و دەمەکێ زۆر پێڤە دچیت ب ڤالەهى بێ كو كار يان باس لسه ر تشتەکێ ب مفا بكەن. هه‌ر ديسان بكارئينانا فيسبوك و ئنستگرامان ژبۆ گەفکرن و ئيشاندنا خەلكێ و بدەستڤه‌ئينانا بەرژەوەندیەک تايبەت و بێ سەروبه‌رر له‌ورا تورێن جڤاکى دمينيت لسه‌ر بكارهينه‌رى و چه‌وانيا بكارئينانا وێ.))
(نيوار نايف) قوتابیا پشكا زمانێ (توركى) ل قوناغا سیێ دبێژت: ((ب ديتنا من تورێن جڤاکى گەلەك ب مفانه و جيهان وەکى گوندەکێ بچۆک لێکریە و هەمى نێزیکى ئێک و دوو بووينه و ب ساناهى ئەم دگەهين ئەوان تشتان ئەوێن كو ئەم پێدڤى دبينێ و پيزانينیێن گرنگ و تايبەت بۆ مە وەك قوتابێن پشكا زمانێ توركى، چونکى برێکا ئەڤان تۆرێن جڤاکى ئه م ڕۆژانە دویڤچوونا وان مالپەران دكەين ئەویێن كو ب مفا و ئەم خوە فێرى زمانى ترکى دکن. ئێک ژ وان تۆرێن جڤاکى یا ئنستگرامى، مه پەيچەك هەيه كو روژانه قوتابى پەيڤان و بابەتان تێدا ژ زمانێ توركى بۆ زمانێ كوردى وەردگێرن. هەر پەيڤەكا ئەم نزانين ئه م فێردبين و دشێن ب ساناهى بدەستخۆڤە بينين، هه‌ر ديسان بۆ مه گه‌لەك ب ساناهيه ئەم برێکا ڤان تۆران ئاگەهدارى هەمى چالاكى و هەلكەڤتیێن زانكویێ دبين، لەورا ئەز دبیێژم بۆ مه گه‌له‌ك باشه. لێ به لێ خرابيا خوە ژى هه‌يه چونکى زۆر دەمى دكوژيت هه‌ر ديسان مرۆڤى لاواز دكەت ژ لایێ مێشكى و هێزێ ڤه.))
((شرین اسماعیل عەلى)) قۆتابى ل پشکا (ئەندازیاریا پترۆلێ) دەربارەى تۆرێن جڤاکى دبێژت: ((تۆرێن جڤاکى يێن بووينە تشتەکێ سەرەكى د ژيانا مه دا و ڕۆژانە ئەم بكاردئينين و ديسان مفايى ژێ دبينين ب تايبەت، ئەم وەك قوتابى ڕۆژانە سەرەدانا ڤان تۆران دكەين ژ بۆ وەرگرتنا پێزانینان و ديسان ئاگەهداربوونا مه دگه ل هەڤالێن خۆ یێن زانكۆیێ. لێ دناڤ قوتابیێن مه دا گرۆپه‌ك هاتييه دروستكرن بريكا فيسبوكى ئه‌م هەمى قوتابى تێدا د پشكدارين و هه‌ر تشتەکێ گرێدايى ب خواندنا مه ڤه بيت چ گۆتنا وانێ بيت يان ئاگەهداركرنەك بيت يان ژى پيزانينەك بيت ئەم برێكا ڤى گرۆپى ئاگەهدار دبين و دشیێن مفادار بين. هه ر ديسان نێزیکیەک دروست دبيت و په‌يوەندى پتر لیێدهێن دناڤبەرا قوتابيان دا و ديسان كار بسناهیتر لێدهيت. لێ مخابن گه‌له‌ك جاران هندەك كەس ئەڤان تۆرا بۆ دەم بوراندنێ بكاردينن بێ كو كارەکێ باش يان دويڤچوونا زانياريەکێ بكەن و ب ساناهى بدەست خوەڤە بينن له ورا ئه ز دبیژم شينا كو ئه م دەمێ خو ڤالە ببورينين بلا ئه م لجهێ وێ كار لسه ر ئاڤاكرنا خۆ بكەين و بهایێ دەمێ خۆ بزانينن و لدەمێ د فيسبۆكى يان ئنستگراميدا بين بلا زانياريه‌کێ بەلاڤ بكەين يان ژى زانياريەکێ بخو ژێ وەربگرين.))